Canon van Nuenen, Gerwen en Nederwetten 1821-2021
200 jaar geschiedenis
Tussen 1821 en 2021 zijn er vele belangrijke gebeurtenissen geweest.
Heemkundekring De Drijehornick kijkt in een canon (tijdlijn) van 50 vensters terug op 200 jaar
Nuenen, Gerwen en Nederwetten. Voor meer historie zie ook www.drijehornick.nl
De vensters worden iedere week aangevuld tot ze alle 50 op een rij staan!!
2021 Nuenen, Gerwen en Nederwetten 200 jaar
Op 1 januari 2021 bestaan de drie kerkdorpen Nuenen, Gerwen en Nederwetten als één gemeente tweehonderd jaar.
Een aantal enthousiaste inwoners uit de drie dorpen wil in dat jaar evenementen en activiteiten organiseren om deze twee eeuwen bestaansgeschiedenis feestelijk te vieren. Ze hebben een stichting opgericht en een bestuur gevormd.
2019 Nuenen c.a. blijft zelfstandig
Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant lanceerden in 2018 het voorstel de gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten op te heffen en bij de stad Eindhoven te voegen. Het belangrijkste argument was de ‘gebrekkige bestuurskracht’, onvoldoende constructief politiek-bestuurlijk samenspel tussen gemeenteraad en college.
Op 7 maart 2018 werd door betrokken en verontruste inwoners het Actiecomité Nuenen c.a. Zelfstandig opgericht om te bereiken dat de fusie met Eindhoven niet door zou gaan en daarmee Nuenen c.a. zelfstandig zou blijven..
2010 CPO project De Esrand Nederwetten
Een hele wijk in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap voor een mix van doelgroepen
In Nederwetten hebben jongeren op ludieke wijze actie gevoerd om te stimuleren dat er woningen gebouwd zouden gaan worden, die betaalbaar zijn voor starters.
2010 Opening restaurant Opwettense watermolen
De Opwettense watermolen kent een roerige geschiedenis waarin vele eigenaren de revue passeerden. De molen is gebouwd in de elfde eeuw door monniken van de Benedictijner abdij van Sint Truiden. Daarna werden de ‘Heren van Dieteren’ eigenaar. Dieteren was een ‘Heerlijkheid’ bij Susteren. Heerlijkheden waren gebieden die eigendom waren van de overheid, maar in handen kwamen van privé-eigenaren die daarvoor belasting betaalden maar ook bescherming genoten.
2010 Opening Vincentre
Over de voorgeschiedenis van het Museum Vincentre, geopend in 2010, zou heel veel te vertellen zijn. Nuenen heeft kennelijk afwisselend een haat- of liefdesverhouding gehad met Vincent van Gogh, want het heeft na zijn overlijden in 1890 wel lang geduurd voordat de kunstenaar hier op waarde werd geschat. Pakweg vanaf 1965 heeft het Vincent in Nuenen echter niet aan belangstelling ontbroken.
2004 Start Ons Net
In maart 2004 was Nuenen wereldnieuws. ‘Een heel dorp in één klap aangesloten op een glasvezelnetwerk met supersnel internet’, was de boodschap zoals die in binnen- en buitenland werd verkondigd. Revolutionair en ongekend. Waarbij aangetekend moet worden dat ‘een heel dorp’ in deze fase bijna achtduizend aansluitingen betrof.
2000 700 jarig bestaan Nuenen – Gerwen
4 December 1300 (Sint Barbara-dag) was een belangrijk moment voor de geschiedenis van Nuenen – Gerwen. Hertog Jan II stelde toen de grenzen vast voor de kerkdorpen Gerwen en Nuenen, en werd toen één gemeente.
1998 Nieuw gemeentewapen NGN
De oorsprong van het gebruik van een wapenschild ligt in de Middeleeuwen. Op het schild waren tekens en kleuren aangebracht om in de strijd te zien wie vriend of vijand was.
1997 Klooster wordt gemeenschapscentrum
In 1886 is Het Klooster gebouwd als nonnenklooster. Nadat in de jaren zeventig de laatste nonnen waren vertrokken, kreeg het gebouw een andere functie. Het werd een cultureel centrum De openbare bibliotheek vestigde zich daar in 1971 als eerste en zou spoedig gevolgd worden door andere Nuenense verenigingen en culturele instellingen..
1992 Afronding vernieuwing Nuenen centrum
Op de locatie waar nu het winkelcentrum Parkhof is, stond tot 1970 de boerderij van Dirk Paans. Deze boerderij (toen Parkstraat 14) was gebouwd in 1869 door de Maatschappij van Welstand. Piet Geven uit Gerwen kocht de oude boerderij met omliggende grond en ontwikkelde hier in 1971 het winkelcentrum Parkhof. Het winkelcentrum werd officieel geopend op 16 maart 1972 en telde aanvankelijk vijf winkels.
1984 Gezamenlijke tentoonstelling Gilden
In 1984 organiseerden de gilden een tentoonstelling, die werd opgedragen aan wijlen burgemeester jhr. mr. J.J. Smits van Oyen, die tijdens zijn leven voorzitter was van de federatie van Noord-Brabantse schuttersgilden en voorzitter van de Europese Bond van schuttersgilden. Alle gilden/schutterijen van Nuenen, Gerwen en Nederwetten presenteerden zich.
1981 Bejaardenhuis ‘De Akkers’ geopend
Begin jaren ‘70 ontstond in Nuenen behoefte aan structurele huisvesting van ouderen in de eigen vertrouwde omgeving. Leo Mesman en Mien van Wijk, toenmalig voorzitter en secretaris van de seniorenbond, hebben het voortouw getrokken en jarenlang hard hiervoor gestreden.
1970 Start bouw Nuenen-Zuid
Na de oorlog ontwikkelde de gemeente Nuenen ca. zich steeds meer tot forensenplaats van Eindhoven. Vooral Nuenen-zuid werd vanaf 1971/1972 een factor van belang door de bouw van wel 1200 woningen. Die werden verdeeld over negen wijken met elk hun eigen type huis. Een paar van die wijken springen er uit: Tweevoren, in de volksmond ook wel, koepelwoningen genoemd, en de Refelingse Erven
1969 10.000ste inwoner
Toen ons pap mij wilde aangeven bij de burgerlijke stand, werd ‘ie weggestuurd bij het Nuenens gemeentehuis. Hij moest later op de dag maar terugkomen.’
Lieske Horseling vertelt lachend deze anekdote over haar vader. Later op die dag, eind december 1969,
ging hij terug om alsnog melding te maken van de geboorte van zijn dochter: de 10.000ste inwoner van de gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten. Op het gemeentehuis hadden ze pa Horseling weggestuurd om snel allerlei feestelijkheden op te zetten en de krant te bellen.
1967 Nieuwe St. Clemenskerk Gerwen
De nieuwe Sint -Clemenskerk met pastorie aan de Heuvel is in 1966/’67 gebouwd onder pastoor Jos van Griensven, onder architectuur van Edmond Nijsten uit Vught.
1961 1e Veulenkeuring Gerwen
De eerste veulenkeuring van het Nederlandse trekpaard vindt in 1961 plaats.
Deze keuring is een initiatief van de Gerwenaar Jan Smits. Door zijn hobby en als caféhouder in Gerwen wist hij door dit initiatief twee zaken te combineren.
1960 1e Voortgezet onderwijs in Nuenen c.a.
N.C.B.-Huishoudschool en de Mater Amabilis-school In Nuenen.
Op 11 februari 1960 startte de eerste vorm van voortgezet onderwijs in Nuenen, de N.C.B. huishoudschool, in de Vondelstraat 18.
1958 De eerste Rond de Linde verschijnt
Rond de Linde liggen zij, drie kerkdorpen, Nuenen, Gerwen en Nederwetten.
Rustige landelijke oorden met een welvarend dorpsschoon, waar de middenstand een belangrijke plaats inneemt.
1953 Villa wordt gemeentehuis
De gemeente Nuenen-Gerwen had eerst een gemeentehuis aan de Beekstraat 11.
Vanaf 1910 was het pand in gebruik als café, ‘Het versleten verstand’ genoemd, en vervolgens als winkel en woonhuis.
1950 Wederopbouw: van agrarisch dorp naar stedelijk woongebied
Vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog veranderde er veel in de gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten.
Was de gemeente voor de oorlog nog grotendeels agrarisch – op enkele bedrijven,
zoals de houtfabriek van Raessens en enkele middenstanders na – na de oorlog veranderde dit in rap tempo door het bouwen van een flink aantal uitbreidingswijken. Om deze bouw mogelijk te maken, moest landbouwgrond wijken voor bouwgrond en dit gaf enorm veel spanningen. Welke……?
1941 De Vank wordt in gebruik genomen
Al tachtig jaar is het de blikvanger van de Kerkstraat in Nuenen; het markante gebouw ‘De Vank’ dat in opdracht van het Bisdom Den Bosch door architect Kees de Bever uit Eindhoven ontworpen is.
1940-1944 Nuenen c.a. in de Tweede Wereldoorlog
Naarmate de oorlog vorderde, nam de repressie toe. Dat zorgde er voor, dat er ook in Nuenen meer verzet kwam.
Sommige burgers gingen letterlijk in het verzet en hebben onderduikers geholpen naar veiliger plekken, zodat die vandaar uit, waar mogelijk, weer terug konden keren naar hun basis, al of niet in Engeland.
1929 Bouw van d’n 28 Opwettenseweg
Achter zijn café op den Bult had Driek Smits een flink stuk grond aan de Poelakker te Opwetten. Voor zijn café liep de doorgaande weg van Tongelre naar Nuenen. Aannemer Kees Oomen uit Aalst en architect Antoon van Os waren geïnteresseerd in dat stuk grond om daar 28 woningen te bouwen.
1926-1927 Bouw nieuwe scholen in de drie dorpen
In 1820 had elk kerkdorp zijn eigen school. Dit waren allemaal gemeentescholen. Pas in 1920 ging de nieuwe Onderwijswet in werking. Die betekende de gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs. Daarmee kwamen de eerste bijzondere, katholieke scholen in de gemeente. Gelijkstelling betekende dat de overheid ook de bijzondere scholen ging betalen. In de meeste plaatsen werden daarom de bestaande openbare scholen gesloten en ook de gebouwen afgedankt. In Nuenen, Gerwen en Nederwetten werden dan ook drie nieuwe scholen gebouwd, ontworpen door architect Lambert de Vries uit Helmond in de stijl van de Amsterdamse school.
1922 Oprichting RKSV Nuenen
De oudste sportvereniging van Nuenen, Gerwen en Nederwetten is. R.K.S.V. Nuenen. Weliswaar op 15 mei 1922 opgericht onder de naam ‘Wilhelmina’, werd dit al snel R.K.S.V. Nuenen. Sinds 1954 speelt Nuenen in groen-wit tenue. Via een nomadisch bestaan rond het centrum van Nuenen streek de club in 1970 neer op de Luistruik. Toen dit sportcomplex moest wijken voor woningbouw verhuisde de club in 2008 naar de huidige plek op Oude Landen.
1920 Aanleg Park
Het groene hart van Nuenen werd in 1920 door de gemeente aangelegd op het Heieind, nadat de verhuur aan de zusters was geëindigd. Zij gebruikten het terrein als bleekweide voor hun was.
1920 Bouw Steenfabriek Eeneind
De spoorlijn Antwerpen – Eindhoven – Venlo werd in 1863 in gebruik genomen. Dat had tot gevolg dat de buurtschap Eeneind zich rond het station Nuenen kon ontwikkelen. Na het openen van een linnen- en damastfabriek kwam er ook een bakkerij: bakkerij Schellens. Dit bedrijfje verkocht ook kruidenierswaren. Er kwam ook een klein postkantoor, waarvan de heer Louis van Rooij postkantoorhouder was. Het was overigens een éénkamerbedrijfje.
1919 Oprichting Helpt Elkander
Deze gevelsteen zit boven de poort tussen de woningen Parkstraat nrs. 43 en 49. Dit was het eerste blok van 4 woningen dat de op 7 december 1919 opgerichte Rooms Katholieke Bouwvereniging ‘Helpt Elkander’ (HE) bouwde. Inmiddels zijn deze woningen aan de huurders verkocht.
1914-1918 Nuenen c.a. in de Eerste Wereldoorlog
Hoewel Nederland niet in WO I verwikkeld zou raken en neutraal bleef, werd hier op 31 juli 1914 wel een mobilisatie afgekondigd. Nuenense dienstplichti- gen werden aan de grens met België gestationeerd, terwijl militairen uit andere delen van Nederland in Nuenen werden ingekwartierd.
1912 Oprichting Stoomtimmerfabriek Noor
Omstreeks 1880 komen in Nederland de gemechaniseerde timmerfabrieken op. Ook in Nuenen ontstaat zo’n fabriek. Daar ontstaat uit een timmerwinkel, in 1907 een machinale zagerij en schaverij en uiteindelijk Stoomtimmerfabriek ‘Noor’ Fa Wed. M. Raessens & Zonen in 1912. Later worden hier ook nog deuren en sigarenkistjes gemaakt en verandert de naam.
1907 Verschuiving centrum Gerwen naar Heuvel
Het centrum van Gerwen is de Heuvel. Daar staat sinds eeuwen de kerk, daar is de school, het gemeenschapshuis en de horeca. Het lijkt alsof dit altijd zo geweest is, maar deze schijn bedriegt.
1906 Bloemhoeve in Nederwetten krijgt bijzondere bewoner
De hoeve Ten Hout, later Bloemhove genoemd, in Nederwetten was oorspronkelijk eigendom van de priorij van klooster Hooidonk. Bijzonder is dat de etser Johannes Proost een aantal jaren heeft doorgebracht op de Bloemhoeve. In 1906 komt hij naar Nederwetten. Op de Bloemhoeve maakt Johannes Proost schilderijen, tekeningen en etsen. In die jaren wordt hij steeds actiever in de Socialistische Democratische Partij. Hij is tot de Tweede Wereldoorlog een overtuigd communist. Proost overlijdt in 1942 in concentratiekamp Sachsenhausen.
1901 Oprichting Boerenleenbank
In februari 1899 hield de voorman van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (NCB) pater Gerlachus van den Elsen, een spreekbeurt in Nuenen. Hij kwam vurig op voor sociale, economische en financiële belangen van de boeren. Spoedig volgde een coöperatief aankoopbeleid van veevoeders, kunstmeststoffen, een zuivelcoöperatie en het oprichten van een Boerenleenbank. Op 31 maart 1901 werd in Nuenen de Boerenleenbank opgericht.
1896 Bouw Sint Lambertuskerk Nederwetten
In Nederwetten verrees in de jaren 1893-1896 in de dorpskom een fraaie kruiskerk met neo-gotische en vooral neo-romaanse elementen en bekroond met een ranke toren met spits. Pastoor Petrus van Hoeck was de bouwpastoor en architect was Ed Corbeij, leerling van de bekende Roermondse kerkenbouwer Pierre Cuijpers.
1888 Bouw ‘t Weefhuis
In 1964 werd de oude linnenfabriek H.C. van Hoven van Jan de Kruijff verkocht aan de gemeente. Het was ooit een weverij van kwalitatief hoog niveau geweest, die jarenlang het predicaat Hofleverancier mocht voeren. Uit het nieuwe uitbreidingsplan Nuenen-Oost werd duidelijk dat deze oude weverij, die stamde uit 1888, niet gespaard zou blijven. Dwars door die oude linnenweverij was een weg voorzien.
1888 Oprichting St. Caeciliakoor in Gerwen
In mei 1888 bedenken enige enthousiaste zangers uit het kerkkoor van de Sint-Clemenskerk in Gerwen dat zij ook andere liederen willen zingen.
Ze besluiten tot oprichting van een ‘liedertafel’ onder de naam ‘Vergenoegen’. Al gauw werd de naam gewijzigd in ‘St. Cecilia’ en later werd dit ‘St. Caecilia’.
1886 bouw Sint-Elisabethsgesticht ‘Het Klooster’
Een monumentaal en markant gebouw dat sinds 1886 samen met de Heilige-Clemenskerk, de pastorie en de openbare lagere school, beeldbepalend is voor het Park in Nuenen.
1883-1885 Vincent van Gogh in Nuenen
Als Vincent van Gogh op 5 december 1883 niet bij zijn ouders, schuin tegenover het huidige museum, was gearriveerd om daarna bijna twee jaar in Nuenen te blijven, dan… Ja, wat dan? Dan was ds. Theodorus van Gogh als predikant in Nuenen met zijn gezin slechts een passant geweest, weliswaar als vader van een beroemde zoon. Maar het liep anders….
1872 Bouw van de (5e) Nuenense Clemenskerk
Pastoor Wilhelmus van Lent neemt het initiatief voor de bouw van de huidige H. Clemenskerk in Nuenen. Hij koopt voor 1016 gulden de grond aan en verzoekt architect Carl Weber uit Roermond het ontwerp te maken.
1866 Opening station Nuenen
Op 1 december 1866 reed de trein voor het eerst vanuit Helmond naar Eindhoven. Aan de spoorlijn ter hoogte van het Eeneind werd het station ‘Nuenen-Tongelre’ in gebruik genomen. Het station had een eigen stationschef, die boven het station woonde.
1859 Afschaffing Tiendrecht
Sinds de middeleeuwen moesten de boeren een tiende deel van hun oogst afstaan aan de tiendheffer, die de verplichting had om de kerk te onderhouden.
1856 Gezondheidszorg gemeentelijke verantwoordelijkheid
Het duurde tot 1820 voordat werd begonnen met de inenting tegen pokken. Voor die inenting werd koepok-virus gebruikt. De bedevaart naar Kevelaer veroorzaakte vaak een opleving van dysenterie en cholera. Cholera werd vroeger vaak ‘dé ziekte‘ genoemd. Cholera was vooral een gevolg van slechte hygiënische omstandigheden. Van 1846 tot 1860 woedde er een hevige cholera-epidemie. In 1909 was er een laatste cholera-epidemie.
1853 Emigratie naar Noord-Amerika
Van 1845 tot 1850 heerste in Europa de beruchte aardappelziekte die op veel plaatsen leidde tot misoogsten en hongersnood. Vooral in Ierland sloeg deze, gecombineerd met andere ziekten, hard toe waardoor de bevolking gedecimeerd werd en miljoenen Ieren naar Noord-Amerika vluchtten..
1843 Aanleg nieuwe infrastructuur
Het Eindhovens Kanaal wordt in 1843 bij de Heikrekel op Nuenens grondgebied gegraven. In 1872 wordt de verharde weg van Beek en Donk over Gerwen en Nuenen naar Tongelre aangelegd. In 1886 is de keiweg van Nuenen naar Woensel klaar. Nederwetten krijgt pas begin 20ste eeuw een verharde weg naar Breugel.
1843 Gevolgen opheffing gemeente Nederwetten
Toen in 1821 de gemeente Nederwetten en Eckart ophield te bestaan, werd het raadhuis overbodig.
De eigendom ging over naar de nieuwe gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten.
1836 Bouw kasteel Soeterbeek
In 1836 zijn de resten van het, daar in 1462 gebouwde en in 1732 verlaten, klooster Soeterbeeck gekocht door Josephus Smits (van Oyen), een Eindhovense textielfabrikant. Hij herstructureerde het gebied en bouwde een landhuis in Franse stijl.
1826 Bouw protestants kerkje
Bij de Vrede van Münster in 1648, die een einde maakte aan de opstand en van de Nederlanden een zelfstandig land maakte, grepen de protestanten de
macht. De gereformeerde godsdienst werd staatsgodsdienst, alle zichtbare uitingen van andere godsdiensten werden verboden.
1821 Vorming gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten
In het Koninklijk Besluit van 17 augustus 1819 wordt de gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten gevormd per 1 januari 1821.
Feitelijk betekende dit dat de bestaande gemeente Nederwetten en Eckart werd gesplitst.
Eckart werd bij de gemeente Woensel gevoegd en Nederwetten werd toegevoegd aan Nuenen-Gerwen.